БЖЗҚ зейнетақыға 50 млн теңгені қалай жинақтау керектігі туралы «құпия» есеп көрсетті
Сандар өтірік айтпайды: егер ресми жұмысқа орналасу мен еңбек өтіліне орташа жалақыны көбейтсек, қазақстандықтар зейнетақы мөлшерін екі еседен артық арттыра алады.
Бұған дейін Бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорында (БЖЗҚ): ай сайын 350 мың теңге көлемінде зейнетақы алу үшін қазақстандыққа шамамен 50 млн теңге жинақтау қажет болады. Бұл мысал белсенді пікірталастарды тудырды-бұл деңгейге жету мүмкін бе және бұл сома қалай есептеледі? Inbusiness.kz әрі қарай жүріп, математикалық есептеулерге сүйене отырып, мұндай өршіл сценарийдің қаншалықты шынайы екенін анықтауды шештім? Ол үшін редакция БЖЗҚ-ға сауал жолдады, міне, осыдан не шықты.
Болашақ зейнетақының үш көзі
Қазақстандықтардың болашақ зейнетақысы үш бөліктен тұрады:
- базалық (мемлекет кепілдік береді);
- солидарды (1998 жылға дейін еңбек жолын бастағандар үшін);
- жинақтаушы (МЗЖ, ЕЗЖ, МКЗЖ);
- шартты-тарату (ОПВР).
БЖЗҚ-да 50 млн теңгенің көрсеткіші «иллюстрациялық мысал»деп аталды. Ол үшін есептеулер зейнеткерлікке шыққаннан кейінгі өмір сүру ұзақтығын, инвестициялардың болжамды кірістілігін, инфляция деңгейін және төлем кезеңділігін есепке алды. Әрбір жеке жағдай жалақы мөлшеріне, жарналардың жүйелілігіне және еңбек өтіліне байланысты ерекшеленеді. Алайда, егер сіз қарапайым деп санасаңыз, онда мұндай мөлшердегі жинақтар өте нақты болып шығады.
БЖЗҚ ұсынған есептеулерге сәйкес inbusiness.kz. 2025 жылы орташа жалақысы 431,7 мың теңгені құрайтын 23 жылдан бастап жұмыс істей бастаған азамат 40 жыл ішінде 10% МЗЖ тұрақты аударымдарымен және инфляциядан 2% асатын кірістілігімен шамамен 46,3 млн теңге жинай алады. Бұл 2025 жылғы бағамен шамамен 250 мың теңге ай сайынғы зейнетақыны қамтамасыз етеді.
Айта кету керек, іс жүзінде еңбек өтілі әртүрлі себептерге байланысты аз болуы мүмкін. Тиісінше, егер сіз мансапты 33 жастан бастасаңыз, зейнеткерлікке шыққан кезде 28,6 млн теңге жинақталады, бұл шамамен 150 мың теңге төлейді.
Қор ерікті және кәсіби зейнетақы жарналарынсыз зейнетақы жинақтарының қолайлы деңгейіне жету қиын екенін атап көрсетеді. Салықтық жеңілдіктерге қарамастан, ерікті жарналар әлі жаппай таратыла қойған жоқ.
Қартайған кездегі әл-ауқат шынымен неге байланысты?
Инфляция зейнетақы қаражатын сатып алу қабілетіне әсер ететін негізгі фактор болып қала береді. Мемлекет инфляцияны ескере отырып, міндетті зейнетақы жарналарының сақталуына кепілдік береді: егер инвестициялардың кірістілігі инфляциядан төмен болса, мемлекет айырмашылықты өтейді. Бұл зейнетақы жүйесін депозиттерді сақтандыру жүйесінен ажыратады.
Таңқаларлық нәрсе, Қордың есептеулеріне қарамастан, жинақтау бойынша нақты сандар идеалдан алыс. Объективтілік үшін бұл мәселедегі тренд оң екенін мойындау керек.
БЖЗҚ деректері бойынша Қордан орташа айлық төлем 2025 жылғы сәуірде 35,6 мың теңгені құрады, ең жоғары төлем — 900 мың теңгеден астам (басқаша айтқанда, біреу БЖЗҚ-дағы зейнетақы шотына 100 млн теңгеден астам қаражат жинады). 2024 жылы жинақтардың орташа мөлшері 2,59 млн теңгеге, медианалық — 1,59 млн теңгеге жетті. Зейнеткерлердің көпшілігінің шоттарында 5 млн теңгеден аз теңге бар, бірақ жинақтары 10 млн теңгеден асатын азаматтар үлесінің өсуі байқалады.
Қазақстандықтар 2024 жылы қандай жинақтармен зейнетке шықты:
1 млн теңгеге дейін: 74 112 адам (38,1%); 1 млн теңгеден 5 млн теңгеге дейін: 85 118 адам (43,7%); 5 млн теңгеден 10 млн теңгеге дейін: 31 667 адам (16,3%); 10 млн теңгеден астам: 3814 адам (1,9%). 2025 жылғы 1 сәуірдегі жағдай бойынша зейнетақы активтеріндегі жинақталған инвестициялық табыстың үлесі шамамен 40% -. құрады. 2024 жылы Ұлттық Банктің басқаруындағы БЖЗҚ активтерінің кірістілігі 17,84% -. құрады, бұл банк депозиттері бойынша кірістілік деңгейінен (13,98%) асып түсті.
Тұрғын үй және медициналық міндеттерді шешу үшін 2021 жылдан бастап зейнетақы қаражатын ішінара алу қосымша фактор болды. Бұл шара активтердің уақытша төмендеуіне қарамастан көптеген азаматтарға көмектесті.
50 млн теңге жинақтау-күрделі, бірақ салыстырмалы түрде төмен және тұрақты жалақы, аударымдардағы тәртіп және ЕЗЖ және МКЗЖ арқылы жүйеге қосымша қатысу кезінде қол жеткізуге болатын міндет. Алайда, шын мәнінде, статистика көрсеткендей, 2024 жылы зейнеткерлердің 38% — дан астамының шотында 1 млн теңгеден аз болған. Бұл мүмкіндіктердің біркелкі отражстігін және ерте жоспарлау қажеттілігін көрсетеді.
Сарапшылар кеңес береді: жинақтауды мүмкіндігінше ертерек бастаңыз, зейнетақы шотының күйін қадағалаңыз және басқару сапасы мен нәтижесін жақсартатын барлық қол жетімді жинақтау құралдарын пайдаланыңыз. 350 мың теңге Зейнетақы-бұл абстрактілі арман емес, нақты және қол жеткізуге болатын мақсат. Мұның бәрі мақсатқа, стратегияға және әркімнің қалауына байланысты.
Дереккөз: Inbusiness.kz